In de gemiddelde kantoortuin is het niet bijzonder rustig. Er lopen voortdurend mensen langs en de telefoon staat soms roodgloeiend. Ook op je thuiswerkplek komen er allerlei prikkels op je af: de ronkende wasmachine, je kat op schoot of je duidelijk niet zo productieve partner die steeds in en uit loopt. Hoe houd je dan het hoofd koel? Zo ga je overprikkeling tegen en blijf je productief.
We krijgen allemaal de hele dag door prikkels binnen. Dat zijn stukjes informatie die bij je hersenen binnenkomen. Dat kan van alles zijn. Een collega die naast je komt staan, notificaties op je telefoon of de tergende herrie van de boormachine van de buurman. Zelfs de geur van verse broodjes is een prikkel. Eentje die het extra lastig kan maken om je op je werk te storten in plaats van over je lunch te fantaseren.
Elke dag krijgen onze hersenen duizenden prikkels te verwerken. Maar soms zijn alle prikkels bij elkaar wat te veel, bijvoorbeeld doordat je langere tijd aan veel prikkels bent blootgesteld. Dan kun je overprikkeld raken.
Wat is overprikkeling?
Overprikkeling houdt volgens de Hersenstichting in dat “al die stukjes informatie niet goed door de hersenen worden verwerkt”. Vaak voel je je vermoeid, gestrest of gespannen. Geconcentreerd werken is lastig en je kunt je minder goed focussen op de taak waarmee je bezig bent of op het gesprek dat je voert.
Je herkent het vast wel. Als je de hele dag hard hebt gewerkt, kan het lastig zijn om je aandacht bij een gesprek met je partner te houden. Je hebt er haast de focus niet meer voor. Of je hebt de hele dag met je kinderen in een indoor speelparadijs gezeten, waar iedereen door elkaar gilt, de muziek hard dreunt en het ook nog enorm galmt. Je wordt er gék van. Of nou: overprikkeld dus vooral.
Sommige mensen zijn eerder overprikkeld dan anderen. Zo ervaren mensen met hersenletsel NAH (niet aangeboren hersenletsel, bijvoorbeeld na een hersenbloeding) eerder overprikkeling. Hetzelfde geldt voor mensen die hoogsensitief (HSP) zijn of mensen die in een burn-out zitten. Zij hebben eerder last van een teveel aan prikkels. Ook komt overprikkeling bij autisme, ADD en ADHD vaker voor.
Zintuiglijke, cognitieve of emotionele overprikkeling
Je kunt op verschillende manieren overprikkeld raken. De overkoepelende definitie is dat je te veel prikkels tot je krijgt, waardoor je hersenen het niet meer op de juiste manier kunnen verwerken.
Het meest bekend is zintuiglijke overprikkeling. Dit betekent dat er veel prikkels tegelijk binnenkomen via je zintuigen. Je bent bijvoorbeeld op een drukke netwerkborrel en kunt je aandacht met alle rumoer nauwelijks nog bij het gesprek houden. Vaak zie je dat mensen vooral gevoelig zijn voor bepaalde zintuiglijke prikkels: geluid, geur, smaak, zicht of tast. Zo heeft de ene persoon snel last van fel licht; iemand anders kan weer minder goed tegen hard geluid. Vaak komt dit doordat (zoals bij HSP, ADD, ADHD of autisme het geval is) prikkels sterker binnenkomen dan bij anderen. Dat maakt filteren lastiger voor je brein.
Daarnaast bestaat er emotionele overprikkeling. Je hebt er dan last van dat emoties te heftig binnenkomen. Je leeft bijvoorbeeld erg mee met een ander in een verdrietig situatie en voelt je na het gesprek compleet leeggezogen.
Ten slotte kun je last hebben van cognitieve overprikkeling. Je brein heeft dan moeite om cognitieve informatie tot zich te nemen, doordat je je bijvoorbeeld al de hele dag op lastige cijfers of vraagstukken hebt gestort. Je kunt dan niet meer zoveel informatie achter elkaar goed verwerken, waardoor onder meer nieuwe dingen leren meer energie kost.
Hoe voelt overprikkeling?
Vaak is er sprake van acute overprikkeling. Je hebt een tijdje in een situatie gezeten die – emotioneel, sensorisch of cognitief – veel van je vraagt. Dat merk je tijdens of na die situatie. Je voelt je gespannen, gestrest of vermoeid, en kunt minder goed focussen. Dit is van tijdelijke aard.
Raak je al langere tijd vaak overprikkeld en bouwt dat zich voortdurend op? Dan kan er chronische overprikkeling ontstaan. Je gaat bijvoorbeeld steeds over je grenzen heen, blijft maar in die te drukke kantoortuin zitten of merkt dat je voortdurend emotioneel geprikkeld wordt. Chronische overprikkeling kan bijvoorbeeld je concentratie verslechteren, productief werken in de weg zitten en kan ook grote lichamelijke of psychische gevolgen hebben. Je bent misschien overspannen of gaat zelfs richting een burn-out.
Deze klachten kun je bij zowel acute als chronische overprikkeling hebben:
- stemmingswisselingen
- vermoeidheid
- stressklachten
- verminderde concentratie
- huilbuien
- hoofdpijn of spanning in je lichaam
- minder goed je aandacht bij gesprekken houden
- sneller geïrriteerd of ongeduldig zijn
Er zijn dus verschillende fases van overprikkeling. Hoe langer je acute overprikkeling negeert, hoe groter de kans dat het zich tot chronische overprikkeling ontwikkelt.
Hoe kun je overprikkeling voorkomen?
Je concentratie achteruit zien gaan, stress ervaren en misschien zelfs minder genieten van leuke gesprekken – het klinkt allemaal niet als één groot feest. Fijn dus als je weet hoe je overprikkeling kunt voorkomen. Deze 4 tips helpen daarbij.
1. Ontdek waar de overprikkeling vandaan komt
Erger je je mateloos aan de klapperende deur? Kun je niet goed tegen je telefoon die om de drie minuten een notificatie laat zien? Of is er iets anders wat jou snel overprikkeld maakt? Houd voor jezelf een “dagboek” bij, waarin je noteert op welke momenten je last had van overprikkelingsklachten en waar het door kwam. Dan kun je daar patronen in ontdekken en die situaties mogelijk voorkomen.
2. Probeer de oorzaak te beperken
Lukt niet altijd, maar is soms wel haalbaar. Heb je bijvoorbeeld veel last van de bellende collega aan het bureau tegenover je? Vraag haar of ze voortaan voor lange gesprekken ergens anders kan gaan zitten. Of investeer in een goede noise-cancelling headphone als dat geen optie is.
Raak je gestrest van je telefoon die jou dagelijks overlaadt met niet bepaald boeiende groepsapps en dringende telefoontjes? Zet je notificaties uit, demp bepaalde apps en schakel desnoods je telefoon volledig uit als je aan een focustaak werkt.
En zo zijn er wel meer praktische oplossingen te bedenken voor sommige overprikkelingsboosdoeners.
3. Deel je werkdag efficiënt in
Is er in jouw agenda geen ruimte voor rust of pauzes en ga je alsmaar door? Of plan je op sommige dagen veel telefoontjes en meetings achter elkaar? Dan is dat niet bevorderlijk voor je productiviteit en concentratie. Kijk hoe je je werktaken anders kunt indelen. Verdeel bijvoorbeeld lastige telefoontjes over de week in plaats van ze achter elkaar te plannen.
Vaak weet je zelf wel welke activiteiten jou leegzuigen en van welke je juist oplaadt. Probeer je werkdagen zo in te delen dat je niet alleen maar energiezuigers (telefoontjes van opdringerige mensen, lastige klachtgesprekken, etc.) achter elkaar hebt.
Trouwens, deze tip is een van de vele timemanagementtips die we delen op Tijdwinst.com en Björn op Instagram. Wil je meer daarvan? Volg ons dan op Instagram.
4. Ruim voldoende tijd in voor taken
Deze tip drukt timemanagementsexpert Björn Deusings je op het hart in zijn boek ‘Elke Dag Om 15:00 Uur Klaar’. We willen ‘m je ook in dit artikel niet onthouden. Vaak zijn we geneigd om onze werkdagen veel te krap in te plannen. De meeste mensen ruimen bijvoorbeeld helemaal geen tijd in voor het beantwoorden van e-mails of voor spoedjes. Komt er dan iets onverwachts? Dan komen ze direct met de rest van hun planning in de knoei.
Dus het advies: ruim die tijd wel in. Houd een half uur (of langer, afhankelijk van je werk) vrij voor je inbox en nog eens een half uur voor tussendoor-dingen waar je niet op had gerekend.
Een té volle agenda is sowieso niet bevorderlijk om met alle prikkels te kunnen jongleren. Realistisch plannen helpt.
Wat te doen bij overprikkeling?
Nu is overprikkeling helaas niet altijd te voorkomen. Sommige dagen zijn nu eenmaal bizar druk. Of misschien word je knettergek van de borende buurman, maar heb je je noise-cancelling headphone net aan iemand uitgeleend. Bummer!
Als je al overprikkeld bent, is het vooral een kwestie van slim omgaan met overprikkeling en jezelf geven wat je nodig hebt. Klinkt als de zoveelste #selflove-tip. Maar nee hoor, we houden het praktisch voor je. Dit helpt bij elk van de fases van overprikkeling:
- Geef jezelf een pauze om bij te komen. Wandel een blokje om of pak een kop koffie. Ga in elk geval even uit de situatie.
- Kijk naar je weekindeling en bepaal of je taken die veel energie kosten naar een andere dag kunt verplaatsen. Zorg voor een goede verdeling van energiegevers en energievreters.
- Sport. Of in elk geval: beweeg. Dat is niet alleen goed voor een afgetraind lichaam, maar ook voor gezonde hersenen en een gezonde portie afleiding.
- Investeer in een goede koptelefoon en zet eventueel Binaural Beats op. Dat is muziek waarvan wetenschappelijk bewezen is dat het je concentratie kan verbeteren.
- Oefen met het trainen van je aandacht, zodat je minder last hebt van afleidende prikkels. Je kunt bijvoorbeeld een overprikkeling-meditatie op YouTube hiervoor gebruiken.
- Kijk of je het aantal prikkels kunt beperken. Ga even apart zitten, zeg je afspraak af of schakel je telefoon uit. Het kan soms heel simpel zijn.
- Ga met je werkgever in gesprek als je chronische overprikkeling ervaart. Dan moet er misschien iets gebeuren aan je werkomgeving of je takenpakket.
Mensen vroegen ook | Veelgestelde vragen overprikkeling
-
Wat te doen bij overprikkeling bij HSP?
Mensen die hoogsensitief (HSP) zijn, hebben vaak eerder last van overprikkeling. In zo’n geval kan het helpen om je even af te zonderen, een koptelefoon op te zetten of een blokje om te maken. Ook meditatie of ontspanningsoefeningen kunnen helpend zijn.
-
Wat doe je als je overprikkeld bent?
Kun je overprikkeling een keer niet voorkomen? Geef jezelf dan vooral de tijd om bij te komen. Pas je taken erop aan, kijk of je het aantal prikkels kunt beperken of verplaats een afspraak naar een ander moment. Ook kan het helpen om de notificaties op je telefoon uit te zetten of je mailbox weg te klikken. Dat scheelt nieuwe prikkels.
-
Kan overprikkeling overgaan?
Zeker kan overprikkeling overgaan. Als je last hebt van acute overprikkeling, kun je daar vaak met kleine aanpassingen iets aan doen. Zie ook onze tips voor omgaan met overprikkeling hierboven. Ben je chronisch overprikkeld? Dan zal je structureel dingen moeten aanpassen op het werk. Kijk bijvoorbeeld of je je dagen anders (rustiger!) kunt indelen of ga daarover in gesprek met je leidinggevende.
-
Hoe lang duurt overprikkeling?
Dat verschilt enorm per persoon. Bij de één kan overprikkeling al overgaan na een uur, bij iemand anders houdt het dagen of weken aan. Wie chronisch overprikkeld is, kan er zelfs nog veel langer last van hebben. Dat maakt het extra belangrijk om te ontdekken waarvan jij overprikkeld raakt en om overprikkeling te voorkomen.
Leer bij deze cursus hoe je ondanks alle prikkels productief blijft
Wil je leren hoe je je ondanks de onrust, de onderbrekingen en je overvolle mailbox productief blijft? Dan raden wij van Timemanagement.nl je maar al te graag onze cursus timemanagement aan. Daar leer je in één dag om in minder tijd meer gedaan te krijgen en je beter te wapenen tegen alle onrust op het werk of in je thuiskantoor.
Overigens zijn wij niet de enige die onze cursus reuze-interessant vinden. De cursus wordt ook door onze cursisten met een 8,2 gemiddeld beoordeeld. Nóg een reden om te komen. Je kunt de cursus overigens ook online volgen.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van timemanagement, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Time Management
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
