Je kunt als geen ander kritiek geven. Kritiek krijgen, daar gaat het echter mis. Je hartslag versnelt, je brein ervaart stress en jij sputtert tegen. Met andere woorden: jouw oerinstinct raakt getriggerd: “Ik word voor de leeuwen gegooid!” Totaal niet waar. Leer daarom hoe je jouw innerlijke holbewoner temt…
Wanneer een collega een slordigheidsfout heeft gemaakt, geef je het aan. Een presentatie die er niet helemaal gelikt uit ziet? Jij schroomt niet om te zeggen waar het op staat. Zelfs wanneer je partner met een afgrijselijke aankoopt thuiskomt, geef jij je ongezouten mening.
Met andere woorden: kritisch zijn op anderen, dat kunnen we wel. Draaien we de rollen om, dan is dat een heel ander verhaal. Kritiek? Dat willen we niet.
We schieten in de verdediging, ontkennen of worden kwaad. Niet bepaald gezond. Daarnaast mis je een krachtig leermoment wanneer je telkens negatieve feedback uit de weg gaat.
Leer daarom liever hoe je er wél mee omgaat — in slechts 7 minuten. Scheelt je een hoop gedoe én defensieve reacties.
Hiervoor zul je eerst moeten begrijpen wáárom we zo reageren op kritiek. Tipje van de sluier: ons brein is er nog steeds van overtuigd dat we in de oertijd leven.
Dat zit zo:
3 reden waarom omgaan met kritiek lastig is
Er zijn ongelofelijk veel studies gedaan naar de afkeer die wij tegen het ontvangen van kritiek of negatieve feedback hebben. Bij iedere studie kwam het grofweg op één oorzaak neer: het is de schuld van ons oerbrein.
En wel om deze 3 redenen:
Reden #1: Je brein ziet kritiek krijgen als een bedreiging
Werd je in de oertijd verbannen, dan waren je overlevingskansen miniem. Je had jouw stam namelijk nodig om te kunnen overleven, voedsel te vergaren en je voort te planten. Afkeuring was dan ook het laatste dat je als holbewoner wilde; dat zou immers een garantie zijn op dood door leeuwenverslinding.
Hoewel we nu niet meer in die tijd leven, en bekritiseerd worden echt niet meer tot sociale uitsluiting leidt, is dit nog niet helemaal tot je brein doorgedrongen. Het is er nog steeds van overtuigd dat wanneer je wordt afgewezen, je voor de leeuwen wordt gegooid — letterlijk.
Niet heel vreemd dus dat je kritiek zo veel mogelijk probeert te vermijden. Je onderbewustzijn is simpelweg bang om verstoten te worden en daardoor alleen te sterven.
Reden #2: Je brein vindt kritiek onterecht
Daarnaast is het ontzettend lastig om toe te geven dat je misschien fout zit.
“Ik heb het goed gedaan, zij snappen het gewoon niet. Zij hebben ongelijk. Ik heb gelijk.”
… ook dit is weer zo’n foutje van je brein — een denkfout welteverstaan. Zo’n denkfout wordt in de psychologie een cognitieve bias genoemd. Grofweg komt het erop neer dat je niet in staat bent informatie objectief te beoordelen omdat je vooringenomen bent.
Stel dat jij er dus van overtuigd bent dat jouw rapport wel degelijk uitmuntend was, dan zie jij overal om je heen bewijs dat dat daadwerkelijk zo is. Een collega die jouw rapport afkraakt, heeft het gewoonweg bij het verkeerde eind.
Dát is wat jouw brein je vertelt — omdat het makkelijker is:
Onderzoeken of je collega misschien gelijk heeft, vergroot namelijk het risico dat jij moet toegeven dat iets niets klopt. Misschien houdt het zelfs in dat jij het volledige rapport opnieuw moet opstellen. Ja, dág — daar hebben jij en je brein geen zin in.
Je gaat kritiek dan ook liever uit de weg. Scheelt tijd, scheelt schaamte, scheelt imagoschade.
Reden #3: Je brein focust zich liever op negativiteit dan positiviteit
Een andere reden voor het vermijden van kritiek is de impact die negativiteit op ons geeft.
Wanneer iemand jou bekritiseerd, wil jouw brein namelijk zoveel mogelijk negatieve informatie opslaan:
“Hoe helpt deze informatie mij verder?”, “wat kan ik in de toekomst beter doen?” of “hoe voorkom ik dit?”
Zo onthoud je bijvoorbeeld sneller dat incident waarin een collega een nare opmerking over je presentatie maakt. Dat complimentje van je baas waarin zij jouw oog voor detail prijst, ben je echter allang vergeten.
Jouw brein is dus gefocust op het onthouden van negatieve dingen. Erg nuttig: het voorkomt bijvoorbeeld dat je nogmaals dezelfde fout maakt. Minder nuttig is echter het effect dat het op jouw emoties en mentale toestand heeft:
Ontvangen van kritiek: hoe je niet moet reageren
Jij ervaart een flinke dosis stress wanneer je bekritiseerd wordt. Deze stress activeert vervolgens dat oeroude ‘vecht-of-vlucht’-reactie — precies, dat overlevingsmechanisme dat ook om de hoek komt kijken om er voor te zorgen dat je niet wordt verstoten uit de groep.
Hierdoor kunnen twee dingen gebeuren:
1. Je vertoont de vlucht-reactie: je bent het helemaal niet eens met de kritiek en gaat deze (en de persoon die het geeft) uit de weg.
“Goed, dat is jouw mening. Je mag vinden wat je wil. Ik heb nu een telefonisch overleg opstaan waar ik me op wil voorbereiden. Dus als je de deur achter je dicht zou willen doen… ”
2. Je vertoont de vecht-reactie: je geeft tegengas en je eerst respons is dat je in de verdediging schiet — je neemt het de ander kwalijk.
“Hoe kom je daarbij? Ik heb wel degelijk die punten meegenomen in mijn overweging — heb je überhaupt punt 3.2 wel gecontroleerd?!”
Beide reacties komen ook weer voort uit dat primitieve hollenmens systeem. En hoewel je misschien denkt dat de eerste reactie beter is dan de tweede, zijn ze beiden nutteloos:
Want of je nu terugvecht of de kritiek over je heen laat komen, beide reacties helpen je niet op de lange termijn. Het zorgt er enkel voor dat je je onbewust slecht voelt over jezelf of over je (werk)prestaties.
Je ziet de kritiek enkel als een bedreiging en reageert op die bedreiging, niet op de inhoud zelf. Met andere woorden: jouw primitieve reactie werkt niet. Vechten of vluchten: beide neigingen helpen jou niet verder met het verwerken of accepteren van de kritiek.
Wat moet je dan wel doen?
3x omgaan met kritiek krijgen — zo doe je het goed
Wil je juist met kritiek kunnen omgaan dan zul je wat je geneigd bent om te doen moeten vermijden — geen vluchtgedrag, geen vechtgedrag. Je oer-reactie uitschakelen, dus.
Dat kan met 3 oplossingen:
Oplossing 1. Herken je oer respons en haal adem
De eerst stap om die primitieve reactie te kunnen uitschakelen, is door het te herkennen. Dit houdt in dat wanneer iemand zich negatief uit, je een aantal dingen checkt — hoe is het met je ‘vecht-of-vlucht’-respons gesteld?
Let hiervoor op de volgende dingen: adem je sneller dan normaal? Klopt je hart sneller? Voel je druk op de borst? Misschien een naar gevoel in je buik of een algemeen ongemak? Stuk voor stuk aanwijzingen dat je midden de stressreactie van je brein zit.
Om die stressreactie te temmen, zul je jouw brein duidelijk moeten maken dat het gerust kan stoppen met het aanmaken van die stresshormonen. Dit doe je met je ademhaling. Beter gezegd: dit doe je door heel rustig te ademenen.
Wanneer je langzaam ademt, vertel jij je brein namelijk dat je de situatie onder controle hebt. Hierdoor kalmeert het gedeelte in de hersenen dat de ‘vecht-of-vlucht’-respons aanstuurt.
Oplossing 2. Laat het bezinken en vraag om tijd
Het ontvangen van kritiek vraagt ontzettend veel van je brein. En tuurlijk, een paar feedbackpunten kun je nog wel verwerken. Ontvang je echter kritiekpunt na kritiekpunt, dan zul je jouw brein wat rust moeten gunnen, om zo die ‘vecht-of-vlucht’-respons te voorkomen.
Doe dit door de kritiekgever te onderbreken. Maak letterlijk tijd vrij voor je rationele brein, zodat jouw oerbrein niet de situatie overneemt.
Komt jouw collega dus met allerlei verbeterpunten aan, vraag haar dan even te stoppen:
“Ik onderbreek je even. Ik hoor dat je een hoop verbeterpunten en kritiek hebt. Dat krijg ik niet een één keer verwerkt. Gun me even wat tijd, dan denk ik eerst even na over het eerste punt en dan kom ik er later op terug.”
Hierdoor krijgt jouw brein de tijd om te kalmeren en kan die stressreactie bedaren. Daarnaast helpt het je afstand te nemen van de situatie en de feedback te evalueren.
Oplossing 3. Wees het vóór — vraag zelf om kritiek
Het voelt misschien tegenstrijdig om zelf om kritiek te vragen, maar doe het toch. Hierdoor valt de feedback niet koud op je dak, maar ben je erop voorbereid. Het geeft jou de controle — je hebt zelf in de hand waar, wanneer, van wie en welk soort feedback je vraagt. Dat is fijn.
Waar let je op?
- Vraag de juiste persoon om feedback — wie kan jou eerlijk en constructieve antwoorden geven?
- Stel zelf een plaats en tijdstip voor — bijvoorbeeld in een lege vergaderzaal. Je collega’s hoeven niet alles mee te krijgen.
- Stel vragen — waar wil je dat de ander je feedback op geeft?
Bijvoorbeeld:
Kun je me advies geven over de manier waarop ik de klacht heb afgehandeld?
Heb je feedback over hoe actief mijn rol tijdens de meeting is geweest?
Zit er voldoende informatie in de slides die ik tijdens de presentatie ga laten zien?
Omgaan met kritiek? Verstandig, rationeel en niet uit een opwelling omdat je ‘vecht-of-vlucht’ respons werd getriggerd. Haal simpelweg diep adem en vraag om meer verwerkingstijd. En onthoud dat wanneer jij zelf om kritiek vraagt, je jouw oer-respons een stap voor bent.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van timemanagement, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Time Management
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
